OTVARANJE SPOMEN-SOBE OSME KRAJIŠKE NOU BRIGADE

Nakon otvaranja Spomen-muzeja Jovana Bijelića u Bosanskom Petrovcu i stalnih muzejskih postavki u Kapetanovoj kuli, uslijedilo je krajem 1988. godine otvaranje stalne muzejske postavke „Spomen soba Osme krajiške NOU brigade“ u „Klosteru“.

Regionalni muzej Pounja iz Bihaća je u saradnji sa Vojnim muzejom iz Beograda, na prvom spratu zgrade Klostera, gdje se nalazio novi izložbeni prostor Regionalnog muzeja Pounja, postavio Spomen-sobu Osme krajiške NOU brigade, koju je 22. decembra 1988. svečano otvorio njen prvi ratni komandant general Hamdija Omanović. Radnu verziju tematsko-ekspozicionog plana je izradio Džafer Mahmutović, kustos Regionalnog muzeja Pounja, koji je onda preuzeo Vojni muzej iz Beograda. Tematsko-ekspozicioni plan Spomen-sobe više su puta razmatrali Uređivački odbor Spomen-sobe, recenzent general Rahmija Kadenić, predsjednik Odbora za ediciju brigade general Hasan Četić i načelnik Vojnog muzeja iz Beograda pukovnik Vojislav Subotić, i nakon definitivne izrade potpukovnika Milutina Radivojevića usvojen je u cjelini. Glavni projektant postavke bio je arhitekta Božidar Ž. Milinković iz Beograda.

Postavka je bila podeljena u šest dijelova. U uvodnom dijelu je bio prikazan razvoj ustanka u Bosanskoj krajini, stvaranje „Bihaćke republike“ i pripreme za njenu odbranu. Od eksponata su se isticali karta Bihaćke republike od novembra 1942. do 20. januara 1943. godine i fotografija narodnog zbora u Cazinu decembra 1942. godine, na kojem je govorio Josip Broz Tito, kada se prvi put predstavio narodu i rekao da je Josip Broz i da je rodom iz Kumrovca u Hrvatskom zagorju.

U drugom dijelu koji je bio tematski i prostorno najveći, ekspozicija je pratila formiranje Osme krajiške NOU brigade, njenu organizacijsko formacijsku i partijsku strukturu i borbe u širem području Podgrmeča. U ovom dijelu su se isticali velika fotografija Josipa Broza Tita i karta koja je prikazivala borbeni put brigade od 28. decembra 1942. do 15. maja 1945. U dvije vitrine bili su prezentirani predmeti medu kojima su posebno bili interesantni pištolj Hamdije Omanovića, prvog komandanta brigade, ručni sat narodnog heroja Avde Ćuka, političkog komesara brigade, platnena torbica narodnog heroja Mahmuta Ibrahimpašića, političkog komesara 4. bataljona, i džepni sat i torbica za karte narodnog heroja Mržljak Ibrahima, zamjenika političkog komesara čete.

U okviru trećeg dijela bila je prikazana Osma krajiška NOU brigada u borbama na sektoru Zenice i Travnika. Pomoću karti, dokumenata i fotografija ible su prikazane operacije na tom sektoru, u kojima je brigada doprinjela sprečavanju organizovanog povlačenja jedinica iz njemačke grupe armija E.

U četvrtom dijelu je bilo prikazano učešće brigade u završnim operacijama jugoslovenske armije za oslobođenje zemlje, posebno borbe u teškim uslovima za oslobođenje Karlovca i na pravcu Samobor – Brežice.

U petom dijelu su bili ukratko prikazani poslijeratni zadaci brigade, njen odlazak na područje Zadra radi odbrane jadranske obale, svečanosti sa proslava godišnjica brigade u Cazinu i Bihaću, te manevri pripadnika Osme teritorijalne brigade koja je preuzela borbene tradicije Osme krajiške NOU brigade.

U šestom dijelu Spomen-sobe je na 22 panoa Olivera Stojadinović, dipl. slikar-grafičar iz Beograda, je umjetničkim slovima (rimska kapitala i humanistička minuskula) abecednim redom ispisala imena 1200 poginulih i umrlih boraca Brigade.

Prezentaciona tematika je bila izražena eksponatima svih mogućih vrsta. Postavka je sadržavala 216 muzejskih eksponata: od toga 171 na programskim panoima, 37 trodimenzionalnih predmeta u 3 vitrine, 1 trodimenzionalni predmet u slobodnom prostoru i 8 dijapanoa na prozorima. Broj trodimenzionalnih predmeta je bio relativno mali. Uz to, ova postavka nije bila ilustrativna, jer se hstorija ne crta, nego dokumentuje. Ilustrativne su jedino bile karte, koje je izradio Jugoslav Ocokoljić, viši stručni konzervator i restaurator iz Beograda, ali i one su likovno bile tako urađene da nisu djelovale samo informativno nego istovremeno i likovno-emotivno.

Postavka je imala i odredjenih nedostataka. Djelovala je prenatrpano a panoi suviše stereotipno. Nagomilavanje relativno velikog broja dokumenata na jednom panou često je bilo nepregledno i potiskivalo značaj pojedinih dokumenata. Autor postavke nije vodio dovoljno računa o opremi koja je u primenjenoj koncepciji prezentacije odvlačila pažnju od ekspozicije i stavljala je u drugi plan.

No, registrujući reakciju publike u to vrijeme, slobodno možemo konstatovati da je ova muzejska postavka, bez obzira na svoje nedostatke, bila uspješno muzeološko ostvarenje, te da predstavlja doprinos memoriji sjećanja NOR-a , u čemu se naročito ispoljavala njezina prosvjetno-pedagoška komponenta.